Luilak
Luilak is een fenomeen dat ik al kende vanuit Haarlem, maar de laatste jaren wordt het hier in Alphen ook steeds populairder.
De Vlamingen onder ons zullen zeggen: “Luilak, was is da?!”
De korte versie: zaterdag voor Pinksteren gaan de winkels in het centrum om 07.00 uur open. Over het algemeen geldt de regel hoe vroeger je komt, hoe hoger de korting. Rond 10.00 uur is de actie gedaan.
Voor het eerst dit jaar wou ik ook gaan. Ik had nog een hoop zaken nodig van de Hema. Spulletjes die ik al eerder deze week had uitgezocht met Alexander. Dus daar stond ik dan om 07.00 samen met een hele hoop andere mensen. Wat was het druk in Alphen. Mensen stonden te wachten voor de winkeldeuren. Gelukkig kon ik alles vinden bij de Hema -Hé 20% korting ook op de actieprijs, dat is wel een mooie deal, toch?!
Bij ’t Woonhuys was er ook nog een leuke actie en vond ik een super leuk kussen voor in de babykamer.
Geschiedenis
Oh en voor wie de lange versie van luilak wil weten:
Luilak of Looilak is een folkloristische viering op de zaterdag voor Pinksteren. De viering vindt vooral plaats in West-Friesland en enkele andere Hollandse plaatsen. Met Luilak worden oorspronkelijk langslapers en telaatkomers bespot en wakker gemaakt. Er wordt vrij algemeen uitgegaan dat het een viering is met een Friese oorsprong.
Over de symboliek en de herkomst van het feest bestaan verschillende interpretaties, maar de viering komt hoogstwaarschijnlijk voort uit de traditie dat de langslaper, degene die het laatst uit bed kwam, op de zaterdag voor Pinksteren de anderen uit het gezin of de familie op “luilakbollen” (warme broodjes met stroop) moest trakteren. De kinderen die het vroegst op waren gingen de straat op om langslapers wakker te maken en ze te bespotten met onder andere rijmpjes en liedjes.
Trommels, liedjes en een hoop kabaal
Een van de liedjes die traditioneel bij Luilak wordt gezongen, is:
“Luilak, beddezak.
Staat om negen uren op.
Negen uren, hallef tien,
heb je die luilak al gezien?”.
Later zou dit overgenomen zijn door straatjongens die in groepjes rondtrokken en rumoer maakten. Ook sleepten ze spullen en dode dieren mee die aan de dichte deuren werden gebonden. Van de zestiende en zeventiende eeuw is bekend dat de viering al op de vrijdagavond begon na zonsondergang, waarbij het ook tot de volgende avond duurde. Niet zelden vochten de straatjongens met elkaar of tegen mannen. Keuren uit die tijd melden ook verboden ten aanzien van Luilak. In de achttiende eeuw verschuift het begin van Luilak dieper de nacht in.
De viering kent een sterke traditie rond Amsterdam. In de andere gebieden is de viering door de eeuwen heen met vlagen wel en niet gevierd. De grootste dip was tussen 1940–1965. Alleen in Amsterdam en de Zaanstreek werd het toen nog uitgebreid gevierd. Na 1965 wordt het echter ook weer in andere gebieden uitgebreider gevierd.
De gebruiken bij Luilak verschilden en verschillen nog altijd per plaats. In het begin van de twintigste eeuw begon op veel plaatsen de viering steeds meer uit de hand te lopen. Van te grote vuren tot puur vandalisme. In onder meer Delft, Amsterdam en de Zaanstreek werden door de gemeentelijke autoriteiten, vaak samen met jongerenwerk en heemkundige verenigingen, pogingen gedaan om de luilakviering meer te controleren. Zo probeerde men door het organiseren van evenementen als optochten, officiële vuren, gratis filmvoorstellingen en muziekoptredens onder meer vandalisme te beteugelen en weer de nadruk te leggen op het lawaai maken.
